Een palindroom, of keerwoord, is een woord dat er van voor naar achteren gelezen hetzelfde uitziet als andersom. Bekende Nederlandse palindromen zijn: parterretrap, lepel, stormrots.
Records
Beperken we ons tot officiële spellinggidsen en woordenboeken dan is met 19 letters het Finse woord saippuakivikauppias het langst bekende palindromische woord. Een saippuakivikauppias is een handelaar in speksteen, het materiaal waarvan de kachels in veel Finse woningen gemaakt is. Dat het record in handen is van de Finse taal verbaast mij niet zo. Wanneer ik een gebruiksaanwijzing onder ogen krijg in meerdere talen waaronder het Fins valt mij altijd de lengte van de woorden en het beperkt aantal verschillende letters op.
Het langste palindromische woord in het Engels is met 12 letters tattarrattat, dat voorkomt in the Oxford, Great Britain English Dictionary. A tattarrattat is een klop op de deur. Als je het woord uitspreekt hoor je het al gebeuren.
Het langste palindroom in het Groene Boekje is meetsysteem (11 letters).
Niet alleen een woord kan een palindroom ook een zin, alinea en zelfs een hele roman kan palindromisch zijn. De langste palindromische roman, Dr Awkward and Olson in Oslo bevat 31.594 woorden en werd geschreven in 1986. Een knappe prestatie van de heer Lawrence Levine uit New York. Hij veroverde met deze roman een plek mee in het Guinness book of records, maar of het een prettig leesbaar boek is betwijfel ik.
Geschiedenis van de palindroom
Palindroom gaat terug op het Griekse παλινδρομος (palindromos), dat ’teruglopend, in tegengestelde richting lopend’ betekent.
De eerste palindromen werden verzonnen door groepen woorden te ordenen, geen letters. Het werken met keerwoorden heeft blijkbaar een grote aantrekkingskracht, een soort taalacrobatiek van alle tijden; in Egyptische hiërogliefen, in Griekse en Latijnse teksten zijn palindromen te vinden. Sotades , die rond 276 v. Chr. in Egypte leefde tijdens het bewind van Ptolemaeus II, viel in een van zijn gedichten – in palindroomvorm geschreven – het huwelijk van deze koning met zijn eigen zuster Arsinoe II aan. Dit werd niet gewaardeerd. Dit staaltje van acrobatiek werd Sotades noodlottig. Hij werd gevangen gezet, opgesloten in een loden kist en in zee geworpen.
Een wijwatervont voor de Hagia Sophia kerk in het voormalig Constantinopel, Turkije draagt de cirkelvormige 25 letter-inscriptie, een palindroom, Νίψον ἀνομήματα, μὴ μόναν ὄψιν, wat betekent ‘was (mijn) zonden niet alleen (mijn) gezicht’.
Deze Griekse inscriptie tekst heeft in verscheidene kerken en kloosters in Engeland, Griekenland en Frankrijk een plek
gevonden.
“Oudste” palindroom
Ik vond in de aanvullingen op een artikel in Onze Taal de volgende magnifieke vondst:
De eerste conversatie – kort aan elkaar voorstellen – op deze aarde was misschien ook wel palindromisch:
“Madam, I’m Adam”
“Eve”
En wat ik doe met palindromen?
Ik probeer in mijn gedichten geen taalacrobatiek met palindromen te bedrijven. Ik geniet gewoon als anderen die kunst beheersen.